Jakie wyzwania i zmiany regulacyjne czekają
branżę finansową – część II

1. Ryzyko kredytowe w tym:

Metoda standardowa (SA-CR)

Aby zwiększyć wrażliwość metody standardowej dla ryzyka kredytowego, Komitet Bazylejski dokonał rewizji funkcjonującej metody standardowej i dokonał zmian między innymi w zakresie:

• dotychczas istniejących klas ekspozycji, wprowadzając:
  
  • nowe wagi ryzyka,
  • dodatkowe wskaźniki wpływające na poziom wag ryzyka (LtV),
  • dodatkowe ograniczenia dotyczące stosowania metod statystycznych przy wycenie i aktualizacji wyceny nieruchomości,
  • dodatkowe mnożniki dla ekspozycji wobec osób fizycznych,
  • zmiany mapowania stopni jakości kredytowej na wagi ryzyka,
  • likwidację preferencyjnego traktowania niektórych ekspozycji,
  • zmianę podejścia do przypisywania wag ryzyka ekspozycjom bez ratingu,
  • szczególne traktowanie ekspozycji z tytułu kredytowania specjalistycznego,
  • zmianę kryteriów klasyfikacji ekspozycji do klasy detalu
• likwidacji klasy ekspozycji związanych ze szczególnie wysokim ryzykiem
• stworzenia klasy ekspozycji z tytułu długu podporządkowanego
• zastąpienia klasy ekspozycji zabezpieczonych hipotekami na nieruchomościach klasą ekspozycji zabezpieczonych hipotekami na nieruchomościach i klasą ekspozycji z tytułu nabycia, zagospodarowania i zabudowy gruntów (ADC)
• współczynnika konwersji kredytowej (CCF), wprowadzając nowe wartości CCF – 40% i 10% oraz likwidując CCF wynoszący 0%
• kompleksowej metody ujmowania zabezpieczeń w zakresie zmiany wartości nadzorczych korekt z tytułu zmienności.

Metoda IRB

W związku z tym, że modele wewnętrzne wykorzystywane przez instytucje do kalkulacji wymogu kapitałowego mają tendencje do niedoszacowania ryzyka na jakie narażone są instytucje, CRR3 wprowadza w zakresie wymogu kapitałowego tak zwany poziom wyjściowy (output floor). Ma on na celu:

• ograniczenie nieuzasadnionej zmienności regulacyjnych wymogów kapitałowych generowanych przez modele wewnętrzne
• Ochronę przed nadmierną redukcją kapitału, którą instytucja korzystająca z modeli wewnętrznych może uzyskać w stosunku do instytucji korzystającej z metod standardowych
• wprowadzenie poziomu wyjściowego zwiększy się także porównywalność współczynników kapitałowych instytucji stosujących różne modele liczenia wymogów kapitałowych.

Output floor wprowadza dolną granicę korzyści w zakresie kapitału regulacyjnego, które bank korzystający z modeli wewnętrznych może uzyskać w stosunku do metod standardowych.

Granicę tę stanowi wyższa z wartości – łączne RWA obliczone w ramach modeli wewnętrznych lub 72,5% całkowitego RWA obliczonego za pomocą metody standardowej. Osiągnięcie poziomu 72,5% całkowitego RWA z metody standardowej rozłożone jest w czasie – do końca 2029 roku.

Poza tym dla metody IRB wprowadzone zostaną następujące zmiany:

• ograniczono zakres jej stosowania, wyłączając ekspozycje kapitałowe,
• dodano metodyki przypisywania ekspozycji do nowych klas ryzyka, wyłączono z kalkulacji wag ryzyka mnożnik 1.06,
• skorygowano minimalne wartości parametrów wejściowych PD, LGD, CCF
• zmieniono podejście do uwzględniania ochrony kredytowej rzeczywistej.

2. Ryzyko operacyjne

W ramach ryzyka operacyjnego powołano nową metodę standardową, która zastąpi wszystkie istniejące dotychczas metody dotyczące tego ryzyka. Nowa metoda standardowa łączy wskaźnik, który opiera się na skali działalności instytucji – komponent wskaźnika biznesowego (Business Indicator Component – BIC) ze wskaźnikiem, który uwzględnia historię strat instytucji.

 
3. Ryzyko rynkowe, w tym:

Uproszczona metoda standardowa – metoda stosowana przy mniejszej skali działalności handlowej (Filar I CRD)

Intencją Komisji jest dokonanie stosownej kalibracji w ramach tej metody poprzez wprowadzenie mnożników wymogów kapitałowych obliczonych według aktualnie obowiązujących przepisów.

Mnożniki te są zróżnicowane w zależności dla poszczególnych rodzajów ryzyka w ramach ryzyka pozycji, czyli:

• ryzyka szczególnego oraz ryzyka ogólnego stopy procentowej w instrumentach dłużnych
• ryzyka szczególnego oraz ryzyka ogólnego stopy procentowej w instrumentach kapitałowych
• ryzyka walutowego
• ryzyka cen towarów.

Największy mnożnik ma mieć zastosowanie dla pozycji kapitałowych.

Ponadto Komisja proponuje doprecyzowanie zasad kwalifikowalności dla stosowania uproszczonej metody standardowej oraz uchylenie przepisów dotyczących stosowania metody modeli wewnętrznych. Ich rolę przejmie metoda modeli wewnętrznych w ramach alternatywnej metody standardowej.

Bez wątpienia wprowadzenie proponowanych mnożników przeliczeniowych będzie skutkowało tym, że wymogi kapitałowe wzrosną adekwatnie do ich wartości w poszczególnych rodzajach ryzyka. Jednak biorąc pod uwagę typową strukturę portfelową polskich banków, czyli przy założeniu braku pozycji w towarach oraz instrumentach kapitałowych lub ich marginalnie małych wartości, narzut kapitałowy w głównych pozycjach, czyli instrumentach dłużnych oraz pozycjach w walutach obcych wzrośnie średnio o ok. 25%.

Alternatywna metoda standardowa – metoda stosowana przy większej skali działalności handlowej (Filar I CRD)

Mając na uwadze stopień komplikacji alternatywnej metody standardowej w stosunku do metody uproszczonej, Komisja zaproponowała wprowadzenie dodatkowych wymogów jakościowych, między innymi poprzez:

• wydzielenie jednostki do spraw kontroli ryzyka
• cykliczne wewnętrzne lub niezależne przeglądy stosowanej metody kalkulacji wymogów kapitałowych, a także ocena działania jednostki kontroli ryzyka.

Ponadto Komisja proponuje rozszerzenie przepisów w zakresie kalkulacji wymogów kapitałowych dotyczących przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania oraz korekty w zakresie części wzorów kalkulacji i wag ryzyka. Zmiany te będą spójne z rekomendacjami Komitetu Bazylejskiego opublikowanymi w dokumencie stanowiącym przegląd księgi handlowej.

Istotnym jest również doprecyzowanie dotyczące ustalania stopni jakości kredytowych (zgodność z metodą standardową ryzyka kredytowego w tym zakresie – w aktualnych przepisach takie doprecyzowanie obejmuje jedynie część wag dla ryzyka niewykonania zobowiązania).

Proponowane zmiany wpłyną na wymogi kapitałowe, lecz w dużej mierze ich stopień będzie zależny od struktury portfelowej instytucji. Z jednej strony dla ryzyka stopy procentowej może dochodzić, w zależności od przypadku, do zmniejszenia lub zwiększenia wag ryzyka. Z drugiej strony, w zakresie ryzyka spreadu kredytowego, współczynniki korelacji, w zależności od rodzaju pozycji, mogą również ulegać zmianie, co zapewne będzie skutkowało przemieszczeniami wymogów kapitałowych w poszczególnych grupach produktowych. Jednak biorąc pod uwagę fakt, że główne pozycje w klasie ryzyka stopy procentowej oraz spreadu kredytowego instytucji dotyczą rządów centralnych, banków centralnych oraz jednostek samorządowych posiadających gwarancje skarbu państwa, to wydaje się, że wpływ zmienionych przepisów na zmianę wymogów kapitałowych będzie marginalny.

4. Korekta wyceny kredytowej (CVA)

CRR3 swoimi zapisami eliminuje ze stosowania metody oparte na modelach wewnętrznych i wprowadza do stosowania podejście standardowe, które zastępuje dotychczasowe metody zaawansowane, lub podstawowe zastępujące dotychczasową metodę standardową.

W przypadku instytucji, których wielkość działalności bilansowej i pozabilansowej dotyczącej instrumentów pochodnych znajduje się poniżej określonych progów, możliwe jest stosowanie uproszczonej kalkulacji w ramach metody podstawowej. Wymóg kapitałowy z tytułu CVA wyznaczany jest wówczas jako wartość RWA z tytułu ryzyka kredytowego kontrahenta podzielona przez 12,5. Nowe zapisy CRR3 określają warunki, których spełnienie skutkuje koniecznością zaprzestania stosowania metody uproszczonej kalkulacji wymogu kapitałowego oraz warunków, których spełnienie skutkuje możliwością ponownego rozpoczęcia stosowania tej metody.

5. Dźwignia finansowa (LR)

W zakresie dźwigni finansowej dokonano korekt w obliczaniu miary ekspozycji całkowitej w odniesieniu do instrumentów pochodnych rozliczanych za pośrednictwem klienta. Zlikwidowano również minimalny współczynnik konwersji równy 10 % dla niektórych pozycji pozabilansowych. W odniesieniu do standaryzowanych transakcji kupna i sprzedaży oczekujących na rozliczenie doprecyzowano, że przepisy te mają zastosowanie do aktywów finansowych, a nie tylko do papierów wartościowych.

6. ESG

Całkowicie nowy zakres sprawozdawczości, które staje się elementem taksonomii XBRL. Kwestie środowiskowe, społeczne i związane z ładem korporacyjnym (ESG – Environmental, Social, Governance) stają coraz bardziej istotne dla całej gospodarki. Sektor finansowy ma w tym obszarze ważną rolę do odegrania – pod względem finansowania transformacji w kierunku gospodarki zrównoważonej jak również zarządzania ryzykiem ESG, czyli ryzykiem negatywnych skutków finansowych dla instytucji wynikających z obecnego lub przyszłego wpływu czynników ESG na jej kontrahentów lub aktywa.

Zarządzanie ryzykami ESG i ich raportowanie wymaga od instytucji zastosowania kompleksowego podejścia obejmującego równoczesne dostosowanie wielu obszarów, w tym w szczególności:

• Dostosowanie strategii i celów biznesowych,
• Ustanowienie nowych ról i odpowiedzialności w ramach struktury zarządczej,
• Dostosowanie strategii ryzyka oraz integracja ESG do systemu zarządzania ryzykiem w instytucji (w tym definicja ryzyk i czynników ESG oraz ich związek z innymi typami ryzyk),
• Klasyfikacja i rozwój produktów, które wspierają proces przekształcania gospodarki,
• Metody oceny ryzyka poszczególnych klientów oraz transakcji, a także całych sektorów gospodarki,
• Adaptacja procesów, polityk, procedur,
• Opracowanie metodyki przeprowadzania analiz scenariuszowych oraz testów warunków skrajnych,
• Uwzględnienie ryzyk ESG w procesach kalkulacji kapitału,
• Opracowanie systemu zarządzania danymi oraz raportowania,
• Dostosowanie działalności do międzynarodowych wymogów regulacyjnych,
• Budowanie świadomości dotyczącej kwestii ESG po stronie pracowników oraz klientów i kontrahentów.

W 2023 roku instytucje kredytowe opublikują po raz pierwszy informacje w zakresie zarządzania ryzykami ESG wynikające z Filara III, zgodnie z Art. 449a CRR (Rozporządzenie 575/2013). Wzory ujawnień w zakresie informacji jakościowych oraz ilościowych zostały określone przez wykonawcze standardy techniczne opublikowane w listopadzie 2022 (Rozporządzenie 2022/2453), część informacji jest obowiązkowa do ujawnienia już w raportach za 2022 rok.

Przedsiębiorstwa finansowe (m.in. instytucje kredytowe, firmy inwestycyjne) zobowiązane są także do ujawnienia informacji zgodnie z art. 8 Taksonomii (Rozporządzenie 2020/852) dotyczących kwalifikowalności do Taksonomii. W 2023 zakres ujawnień jest nadal ograniczony i będzie stopniowo zwiększany (m.in. obejmując kolejne cele środowiskowe oraz mierniki, w tym wskaźnik zielonych aktywów) w ramach raportów prezentowanych w 2024 i 2026 roku.

7. IRRBB

Ważnym elementem zmian regulacji ostrożnościowych poza samym CRR3 jest implementacja regulacji wynikających z artykułu 84 (6) DYREKTYWY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2013/36/UE z dnia 26 czerwca 2013 roku, dotyczących Ryzyka stopy procentowej wynikającego z działalności w ramach portfela bankowego. W procesie szacowania i alokacji kapitału instytucje powinny uwzględnić wkład Ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej (IRRBB) oraz wkład Ryzyka spreadu kredytowego w księdze bankowej (CSRBB) do ogólnej oceny kapitału wewnętrznego. W tym celu powinny zostać wykorzystane wewnętrzne systemy pomiaru, uwzględniające kluczowe założenia i limity ryzyka. Systemy te powinny odzwierciedlać apetyt na ryzyko instytucji, poziom ryzyka oraz politykę zarządzania ryzykiem.

Ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej regulują opublikowane 20 października 2022 roku przez Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) wytyczne oraz regulacyjne standardy techniczne (RTS). Dodatkowo 31 stycznia 2023 roku Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) opublikował draft frameworku taksonomii ITS 3.4, w którym zapowiedział pakiet sprawozdań dotyczących cyklicznego raportowania IRRBB wg. taksonomii XBRL. Wraz z tą publikacją udostępnione zostały definicje formularzy sprawozdawczych odnoszące się do zakresu i szczegółów raportowania IRRBB.

8. ALM

Zarządzanie aktywami i pasywami (ALM) jest w dobie dzisiejszych uwarunkowań rynkowych niezwykle istotnym elementem zarządzania instytucją. Dodatkowo obszary z tego zakresu znajdują się pod kontrolą organów regulacyjnych, których zainteresowanie wykracza poza ryzyko stopy procentowej i dotyczy szerszego spojrzenia na wszystkie ryzyka bilansowe instytucji. Tematyka ta jest regulowana zapisami Prawa bankowego, Rekomendacji KNF i zapisami CRR. Ryzyko stopy procentowej nie może być już oceniane w oderwaniu od ryzyka płynności i ryzyka kredytowego, cen transferowych funduszy czy zarządzania kapitałem.

W sprostaniu nowym wyzwaniom pomocny jest nowoczesny system ALM. Zapewni on zestaw narzędzi analitycznych, które w sposób zintegrowany i elastyczny umożliwią realizację tych wymagań oraz pozwolą użytkownikom na łatwą konfigurację obliczeń i raportów oraz dostęp do informacji niezbędnych do interpretacji wyników.

W szczególności system ALM zapewnia:

• uporządkowaną bazę danych dla różnych potrzeb z obszaru ALM
• audytowalność kalkulacji
• realizację wymagań nadzorczych w zakresie IRRBB
• terminowe przygotowanie porządnych informacji zarządczych
• prognozy dla określonych warunków testowych
• niezbędne informacje do oceny bieżącego stanu działalności instytucji i podejmowania decyzji długoterminowych w zakresie ryzyka i dochodowości bilansu.

WPŁYW NA PROCESY RAPORTOWANIA

Opisane powyżej zmiany wymagają dokonania zmian w systemach informatycznych co najmniej w zakresie:

• zapewnienia nowych danych źródłowych
• parametryzacji procesów i mapowań danych
• modyfikacji algorytmów kalkulacji
• dostosowania do nowych i zmienionych formularzy sprawozdawczych.

Warto w trakcie analizy zakresu zmian zastanowić się nad prawidłową organizacją procesów raportowania, pozwalającą na maksymalną automatyzację całego procesu sprawozdawczego z jednoczesnym dostarczeniem odpowiednich narzędzi analitycznych.

W zakresie platformy SPID rozpoczęliśmy dostosowanie procesów do nowych zmian prawnych, w tym uruchomieniem w pełni automatycznego procesu raportowania IRRBB. Elastyczność naszego rozwiązania pozwala na jego modyfikacje i dostosowanie do zmieniających się przepisów i potrzeb Klientów.

Zrealizowane wdrożenia oraz analiza planowanych zmian wskazują, że średni czas dostosowania systemu do wymienionych regulacji może zająć od 6 do 8 miesięcy. Stąd też z naszymi Klientami rozpoczęliśmy proces adaptacji zmian do wdrożonej platformy SPID.

Jeżeli interesuje Państwa w pełni zautomatyzowany proces raportowania regulacyjnego i zarządczego w omówionych powyżej obszarach zachęcamy do kontaktu i umówienie spotkania, na którym wypracujemy optymalną propozycję rozwiązania dla Państwa instytucji.